İstanbul'un 1914 yılında elektrikle tanışmasını sağlayan Silahtarağa Elektrik Santrali, sadece bir enerji üretim merkezi olmanın ötesinde, kentin mekânsal ve sosyoekonomik dönüşümünü belgeleyen önemli bir bellek mekânı olmuştur. İstanbul Bilgi Üniversitesi Silahtarağa Arşiv ve Paribu, bu köklü geçmişi ve kentin tarihi dönüşümünü günümüz teknolojileri ile birleştirerek "İstanbul'un Aydınlık 100’ü Sergisi"ni hayata geçirmiştir. Sergi, 1914-1983 yılları arasında İstanbul’un dönüşümüne dair binlerce tarihi harita ve planı inceleyerek kentin 20. yüzyıldaki mimari, kültürel ve sosyoekonomik evrimine odaklanmaktadır.
Serginin açılışında konuşan İstanbul Bilgi Üniversitesi Özel Projeler Müdürü ve Öğretim Görevlisi Amed Gökçen, Silahtarağa Arşivi’nin hem akademik hem de kültürel önemine vurgu yaptı. Gökçen, sergide Silahtarağa Elektrik Santrali’nin kuruluşundan kapanmasına kadar olan döneme ait haritalardan bir seçki sunduklarını belirtti. "Her biri tek nüsha olan bu haritalar, İstanbul’un en kapsamlı harita arşivini oluşturuyor. Bugün elimizde yaklaşık 8 bin 900 adet harita ve plan mevcut. Bu arşiv, İstanbul’un tarihsel anlamda mekânsal gelişimini anlamamız için oldukça önemli," diye ekledi.
Serginin BİLGİ İletişim Fakültesi öğrencileri ile gerçekleştirildiğini belirten Gökçen, öğrencilerle birlikte yapay zeka teknikleri kullanarak haritaları 3 boyutlu olarak üst üste yerleştirme çalışmalarına devam ettiklerini ifade etti. Bu teknik sayesinde kentin nasıl değiştiğini, büyüdüğünü ve yeni yapılar ile yeşil alanların nasıl eklendiğini gözlemlemenin mümkün olduğunu vurguladı. "İstanbul sürekli dönüşüyor ve bu dönüşümü yıllar boyunca adım adım takip edebiliyorsunuz," dedi.
Arşivin akademik bir kaynak olarak değeri ve üniversitenin bu alana verdiği destek konusunda bilgi veren İstanbul Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. M. Ege Yazgan, Silahtarağa Arşivi’nin sosyal bilimlerin pek çok alanına ışık tuttuğunu belirtti. Yazgan, "Bu arşiv hem bilimsel araştırmalar hem de toplumsal hafıza açısından çok kıymetli bir kaynak niteliğinde," ifadesini kullandı.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkan Yardımcısı Mehmet Can, Silahtarağa Arşivi'nin üniversite için taşıdığı tarihi miras ve geleceğe dönük potansiyele dikkat çekerek, "BİLGİ’ye ilk adım attığımızda büyük bir miras olarak Silahtarağa Arşivi’ni devraldık. Bu arşiv, yalnızca İstanbul’un değil, Osmanlı’nın son dönemine ve genç Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına ışık tutan belgeler barındırıyor," dedi. Ayrıca, bu arşivin kent araştırmaları merkezi olarak kurumsallaşmasıyla dünya genelindeki araştırmacılar için önemli bir merkez haline geldiğini belirtti.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Silahtarağa Arşiv ve Paribu iş birliğiyle, 20. yüzyıla ait İstanbul haritalarının restorasyonu projesi kapsamında açılan "İstanbul’un Aydınlık 100’ü Sergisi", 21 Kasım 2025 tarihine kadar santralistanbul Kampüsü Enerji Müzesi’nde ziyaretçileri beklemektedir. Bu sergi, kentin tarihi mekânsal dönüşümünü gözler önüne sererken, İstanbul’un geçmişine dair derin bir anlayış sunmaktır.
