Türkiye'de kış aylarında oldukça fazla tüketilen sebzeler arasında ıspanak, havuç, marul, salatalık, karalahana, Brüksel lahanası, maydanoz, pancar, brokoli ve bal kabağı yer almaktadır. Bu sebzeler, içeriklerindeki karotenoidler sayesinde vücutta antioksidan görevi görmektedir. Bağışıklık sistemini güçlendiren karotenoidler, birçok hastalığa karşı koruma sağlamakta ve vücudu desteklemektedir. Ancak, turuncu, sarı ve yeşil yapraklı meyve ile sebzelerde bulunan bu karotenoidlerin aşırı tüketimi, cildin sarı ve turuncu renkte görünmesine neden olabilir. Bu durum ise zararsız bir tablo olan karotenemiye yol açmaktadır. Özellikle bebeklerde sıkça görülen bu durum, sarılıkla karıştırılabilmektedir. Memorial Kayseri Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü'nden Uz. Dyt. Betül Merd, karotenoidler ve karotenemi hakkında önemli bilgiler vermiştir.
Karotenoidlerin Rolü ve Çeşitleri
Karotenoidler, bitkilerde bulunan ve açık sarı ile kırmızı arasındaki renkleri oluşturan pigmentlerdir. Bu pigmentler, birçok meyve ve sebzede parlak kırmızı, sarı ve turuncu tonları sağlamaktadır. Bitkiler için önemli bir rol oynayan karotenoidler, insan vücudu için de önemli bir antioksidan görevi üstlenmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda, 600'den fazla karotenoid türü olduğu saptanmıştır. Bunlar arasında en çok araştırılanlar alfa-karoten, beta-karoten, beta-kriptoksantin, lutein, zeaksantin ve likopendir.
Besin Kaynakları ve Fotosentez İlişkisi
Besin döngüsünü sağlayan fotosentez, bitkiler için hayati bir süreçtir. Bitkilerin yapısında bulunan karoten, fotosentez sürecinin gerçekleştirilmesinde kritik bir bileşiktir. Fotosentez, bitkilerin klorofil sayesinde dışarıdan karbondioksit alıp oksijeni geri vermesi ve besin üretmesi anlamına gelir. Karotenoidler, turuncu, sarı ve yeşil yapraklı meyve ile sebzelerde yoğun olarak bulunur. Havuç ve bal kabağı gibi sebzelerin yanı sıra ıspanak, domates, marul, salatalık, karalahana, Brüksel lahanası, maydanoz, fasulye, dolmalık biber, pancar, brokoli ve çeşitli meyvelerde de karoten vardır. Renkli meyve ve sebzelerde beta-karoten miktarı oldukça yüksektir.
Karotenoidlerin Faydaları
Karotenoidlerin insan sağlığına birçok faydası bulunmaktadır. Bu faydalar arasında:
- Tokluk hissi vererek kilo vermeye yardımcı olması,
- Bağışıklık sistemini güçlendirerek çeşitli hastalıklara karşı koruması,
- Kanser oluşumunu önlemeye yardımcı olması,
- Soğuk algınlığına iyi gelmesi ve detoks etkisi oluşturması,
- Karaciğer yağlanmasını önleyici etkiler sağlaması,
- Katarakt gelişim riskini düşürmeye yardımcı olması,
- Gece körlüğüne iyi gelmesi,
- Sinir sistemine fayda sağlaması ve hafızayı güçlendirmesi sayılabilir.
Karotenoid Fazlalığı ve Cilt Renk Değişimi
Beta-karoten, vücutta A vitaminine dönüştürülmek üzere karaciğerde depolanır. Günlük 6-12 miligram beta-karoten alımı yeterli olmaktadır. Ancak, vücutta fazla miktarda beta-karoten bulunması pigment bozukluklarına yol açarak cildin sarı veya turuncu görünmesine neden olabilir. Bu duruma hiperkarotenemi veya karotenemi adı verilmektedir. Aşırı miktarda karoten açısından zengin besinlerin tüketilmesi, kandaki karoten seviyesini yükseltir. Özellikle bebeklerde aşırı havuç püresi içeren mamaların tüketilmesi, karotenemi oluşumuna neden olabilmektedir. Bu durum sonucu ciltte meydana gelen renk değişimi zararsızdır ve ciddi bir sağlık sorunu teşkil etmemektedir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
