Berlin Humboldt Üniversitesi Moleküler Parazitoloji Anabilim Dalı'nda çalışmalarını sürdüren Dr. Özlem Günay Etyok, Türkiye'ye döndü. TUBİTAK 2232-B Uluslararası Genç Araştırmacılar Programı kapsamında Ege Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Merkezi'nde bilimsel çalışmalarını başlatan Etyok, "Yenilikçi Optogenetik Teknoloji Kullanımı ile Siklik AMP Sinyal Yolu'nun Aktive Edilerek Toxoplasma gondii Parazitinin Virulansından Sorumlu Yeni Proteinlerin Keşfedilmesi" başlıklı projesi ile ARDEB 01001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında destek almaya hak kazandı. Proje ile kedi dışkısından bulaşarak insanları ve diğer sıcak kanlı hayvanları enfekte eden Toxoplasma gondii parazitine karşı, CRISPR-Cas9 teknolojisi kullanılarak canlı-attenuate bir aşı geliştirilmesi hedefleniyor.
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, proje ekibini tebrik ederek, üniversitenin sağlık alanındaki yetkinliğini tedavi, tanı ve korunma alanlarındaki projelerle pekiştirmeye devam ettiğini belirtti. Prof. Budak, "Üniversitemize Berlin Humboldt Üniversitesi'nden gelerek araştırmalar yapan Dr. Özlem Günay Etyok, Toxoplasma gondii parazitine karşı aşı geliştirme çalışmalarına başladı. TUBİTAK tarafından da desteklenen projeyi gerçekleştiren ekibi tebrik ediyor, başarılarının devamını diliyorum" şeklinde konuştu.
"Bağışıklığı zayıf bireyleri daha fazla etkiliyor"
Dr. Güneyl Etyok, Toxoplasma gondii parazitinin özellikle bağışıklığı zayıf bireylerde ciddi tehlikeler oluşturduğunu ifade etti. Dünya nüfusunun yüzde 30'unun bu parazite karşı seropozitif olduğunu belirten Etyok, enfeksiyonun bağışıklık sistemi güçlü olan insanlarda genellikle semptomsuz seyrettiğini, ancak bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde ciddi komplikasyonlara yol açabileceğini ve bazen ölümle sonuçlanabilecek sağlık problemlerine neden olabileceğini vurguladı. Ayrıca, hamilelik döneminde parazit ile karşılaşmanın fetüse aktarılması durumunda doğumsal anomalilere ve düşük doğumlara neden olabileceğini belirtti.
“Enfekte hayvanların etinin tüketilmesi halk sağlığını tehdit ediyor”
Dr. Özlem Günay Etyok, parazitin bulaşma yollarını anlatarak, sağlıklı bireylerin ve besi hayvanlarının beyin, göz gibi organlarını etkileyerek doku kisti oluşturabileceğini ifade etti. Enfekte hayvanların etlerinin iyi pişirilmeden tüketilmesi hastalığın bulaşmasına yol açmakta olup, en büyük tehditlerden biridir. Ayrıca besi hayvanlarındaki doku kisti oluşumları ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu nedenle etkin bir mücadelenin gerekliği vurgulanmaktadır.
“Parazitin genetiğinin belirlenmesi mücadeleyi kolaylaştıracak”
Dr. Etyok, projesinde T. gondii parazitinin virulansından sorumlu proteinlerin keşfi için optogenetik yöntemler kullanıldığını belirtti. Bu sayede parazit genomuna entegre edilecek yeni dizilimlerin, parazitin hastalık yapma yeteneğini etkileyen proteinler üzerinde çalışılacağını ifade etti. Gelecekte bu proteinlerin hedeflenmesi ve silinmesiyle mutant parazit suşlarının oluşturarak, zayıflatılmış aşıların test edileceği umut edilmektedir. Böylece parazitin virulansının azaltılması hedeflenmektedir.
Etyok'un projede yer alan ekibinde; Ege Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Merkezi öğretim üyeleri Prof. Dr. Mert Duygulu, Doç. Dr. Aysu Değirmenci Duygulu ve Doç. Dr. Muhammet Karakavuk ile Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Hüseyin Can yer alıyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
