Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Hemşiresi Fatma Kartaloğlu Agay, Türkiye’nin ilk ve dünyanın ikinci “sağlık hizmetlerinde el hijyeni uygunluğu ölçeği”nin geliştirilme sürecini detaylandırdı. Agay, günümüzde sağlık hizmet sunumunda en önemli göstergelerden birinin sağlık bakımıyla ilişkili hastane enfeksiyonlarının önlenmesi olduğunu ifade etti. Sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonlara neden olan mikroorganizmaların zamanla direnç kazandığını ve bu durumun tedavi politikalarının yanı sıra önleme stratejilerinin de önem kazanmasına yol açtığını belirtti.
COVID-19 pandemisi ile birlikte toplumun hijyen konusundaki duyarlılığının tekrar artığına değinen Agay, mikroorganizmaların yayılımının önlenmesi amacıyla hem toplumu hem de sağlık profesyonellerini bilgilendirmenin en pratik yönteminin uygun el hijyeni sağlamak olduğunu vurguladı. Ancak, bireysel ve kurumsal düzeyde farkındalığın ölçümlenmesinde mevcut uygulamaların yetersiz geldiğini belirterek, bu durumun çalışmalara öncülük ettiğini açıkladı.
Agay, ulusal ve uluslararası sağlık otoritelerinin el hijyeni için sağlık kurumlarında programlar geliştirilmesini ve sağlık profesyonellerinin farkındalık düzeylerinin ölçülüp iyileştirilmesini hedeflediğini belirtti. Bu bağlamda, 2000li yılların başında Amerika'da geliştirilen uluslararası standartlarla karşılaştırma yapabilecek ilk ölçeğin Türkiye'de 2016 yılında geçerlilik ve güvenilirlik çalışmasının yapıldığını aktardı. Sağlık hizmet sunumunun hızla değiştiğini ve güncel sistemlerin ölçülebilirliğine ihtiyaç duyulduğunu ifade eden Agay, sağlık yöneticilerine el hijyeni politikalarının uygulanabilirliğini sağlama konusunda yol gösterici bir analiz yöntemi geliştirmeye karar verdiklerini söyledi.
Ölçek geliştirme çalışmasında ulusal ve uluslararası birçok rehber ve saha çalışmasının incelendiğini dile getiren Agay, verileri kapsayacak ve uygulandığında iyileştirme önerileri sunabilecek bir taslak oluşturmaya çalıştıklarını ifade etti. 2023 yılında ölçeğin Ar-Ge çalışmasına başlandığını ve Türkiye genelinde yedi bölgede görev yapan 458 gönüllü sağlık çalışanıyla ilk değerlendirmelerin yapıldığını aktardı. Bu süreç, Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi Kalite Yönetim Birimi hemşiresi Muhdedir Caner ve Yüksek İhtisas Üniversitesi’nden Doç. Dr. Gamze Özbek Güven’in katkılarıyla şekillendi.
Agay, makale formatını alan ve son derece yüksek geçerlilik ve güvenilirlik değerlerine sahip ölçeğin 25 Nisan 2025 tarihinde Journal of Nursing Measurement dergisinde yayınlandığını belirtti. Böylece Türkiye’nin ilk, dünyanın ise ikinci “Sağlık Hizmetlerinde El Hijyeni Uygunluğunu ve Yeterliliğini Ölçme Değerlendirme Aracı” olarak önem kazandığını ifade etti.
Ölçeğin uygulandığı sağlık çalışanları arasında belirgin farklar gözlemlendiğine vurgu yapan Agay, temel amaçlarının bireysel uygulamaların ötesinde kurumların bütüncül uygulamaları ile enfeksiyon önlem paketlerinin etkinliğini artırmak olduğunu söyledi. Ölçeğin sağlık kurumlarındaki el hijyeni uygulamalarının mevcut durumunu değerlendirmek, geliştirmeye açık alanları tespit etmek ve sağlık çalışanlarının bilgi ve uyum düzeylerini ölçmek amacıyla güvenle kullanılabileceği düşünüldüğünü belirtti.
Agay, geliştirdikleri ölçeğin ulusal ve uluslararası düzeyde büyük ilgi gördüğünü vurguladı. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı hizmet kalite standartları kapsamında el hijyeni farkındalığının ölçümlemesinin bir zorunluluk olduğunu ancak daha önce ulusal bir ölçek olmadığını belirtti. Geliştirilen ölçeğin yayınlandığı günden bu yana büyük ilgi gördüğü için haklı gurur ve sevinç yaşadıklarını ifade etti.
Son olarak, ölçeğin dijitalleştirilmesi ve yapay zeka destekli platformlarla entegrasyonu konusunda bilgi veren Agay, çağın gereksinimlerine uygun sistem geliştirmek amacıyla hazırlandığını söyledi. Kurumların şu anda dijital ortamda kullanabileceği hale getirildiğini ve veri toplama aşamasında bu yöntemi kullandıklarını belirtti. Verilerin Türkiye’nin her bölgesinden toplanarak analizinin yapıldığı süreçte yapay zekanın kolaylıklar sunduğunu vurguladı.
